امکان وصول هزینه دادرسی ازخواهان درمرحله اجرای حکم
خانم الف دادخواستی به خواسته مطالبه مهریه واعسار ازپرداخت هزینه دادرسی طرح نموده و دادگاه پس از رسیدگی به دعوی اعسار ازپرداخت هزینه دادرسی ، حکم به اعسار موقت خواهان از پرداخت هزینه دادرسی صادر پس از رسیدگی نسبت به اصل دعوی و صدورحکم قطعی له خواهان ، درزمان اجرای حکم واحد اجرای احکام مدنی ، بدواً نسبت به وصول هزینه دادرسی اقدام و سپس نسبت به اجرای دادنامه اقدام نموده است حال درفرضی که خوانده دعوی به یکی از جهات قانونی مانند اینکه تحت پوشش کمیته امداد یا بهزیستی بوده باشد الف : آیا امکان وصول هزینه دادرسی از خواهان در مرحله اجرای حکم وجود دارد یا خیر؟ ب: درفرض وصول هزینه دادرسی آیا خواهان می تواند ازباب سبب نسبت به طرح دعوی مطالبه هزینه دادرسی به طرفیت خوانده اقدام نماید یا خیر؟
در فرض سوال اولاً با توجه به تکالیف خواهان به شرح مقرر در مواد 48، 51، 53 ق.آ.د.م معافیت خوانده تأثیری در تکلیف خواهان به پرداخت هزینه دادرسی ندارد، گرچه امتیاز قانونی معافیت از پرداخت هزینه دادرسی برای افراد تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی " ره " یا اداره بهزیستی در صورتی است که به عنوان خواهان مبادرت به اقامه دعوا نمایند. ثانیاً در فرضی که خوانده تحت پوشش مراکز مذکور به پرداخت خسارات دادرسی محکوم شود، معافیت های قانونی قابل تسری به محکومیت افراد تحت پوشش به عنوان خوانده دعوی و محکوم علیه نمی باشد.
با عنایت به اینکه طرح دعوی ازناحیه خواهان صورت می گیرد و اولاً و بالذات وظیفه خواهان می باشد که نسبت به پرداخت هزینه دادرسی اقدام نماید و بدون پرداخت هزینه دادرسی (صرف نظر ازطرح دعوی اعسار) امکان رسیدگی و به جریان افتادن دعوی وجود ندارد لذا در فرض مطرح شده که خوانده معاف از پرداخت هزینه دادرسی می باشد خللی به وظیفه خواهان در پرداخت هزینه دادرسی وارد نمی کند و لذا برای اجرای رای می بایست ابتدا هزینه دادرسی ازسوی خواهان اخذ گردد و درفرضی هزینه دادرسی اخذ گردد مانعی برای طرح دعوی خواهان به طرفیت خوانده جهت وصول هزینه دادرسی وجود ندارد و افرادی که به موجب قانون معاف از پرداخت هزینه دادرسی می باشند زمانی می توانند از این امتیاز استفاده نمایند که بدواً درمقام خواهان اقدام به طرح دعوی نمایند و قرارگرفتن در مقام خوانده موجبی جهت استفاده از این امتیاز نمی باشد و درفرضی که اصولاً بحث اعسار مطرح نمی باشد آیا می توان به استناد معافیت خوانده ، خواهان را معاف از پرداخت هزینه دانست که قطعاً چنین امکانی وجود ندارد و چه بسا درزمان طرح دعوی و زمان پرداخت هزینه دادرسی توسط خواهان اصلاً مشخص نمی باشد که خوانده معاف ازپرداخت می باشد یا خیز و لذا در فرضی که معافیت خوانده را به خواهان تسری دهیم باعث می گردد که در فرض عدم طرح دعوی اعسار مبلغ پرداخت شده توسط خواهان به واسطه معافیت خوانده به عنوان مسئول نهایی به وی مسترد شود که قطعا چنین امکانی نیز وجود ندارد.
نظربه اینکه ازباب تسبیب مسئولیت نهایی پرداخت هزینه دادرسی درفرض محکومیت برعهده خوانده به عنوان محکوم علیه می باشد لذا درفرضی که به موجب قانون وی معاف ازپرداخت هزینه دادرسی می باشد باعث می گردد که درفرض اعسار ابتدایی خواهان به تبع معافیت خوانده ، خواهان نیازی به پرداخت هزینه دادرسی برای اجرای حکم ندارد در فرض وصول هزینه دادرسی از اموال مکشوفه یا معرفی شده وجه وصول شده بابت هزینه دادرسی می بایست مسترد شود و لذا امکان طرح دعوی به طرفیت خوانده ، بابت هزینه دادرسی وجود ندارد.